Картоп, сәбіз сияқты «аса бағалы» өнімдер қатарына құрылыс материалдары да келіп қосылды. Тұтынушылар базарда қажетті материалдар екі-үш есе қымбаттап кеткенін айтып та, жазып та жатыр. Әсіресе, темір, ағаш, цементтің құны аспандаған. Осыған орай біздің аймақта құрылыс тауарларының бағасы қаншалықты болып жатқанын білу мақсатында ауданымызда орналасқан «Барыс» және «Құрдас 7» базарларына арнайы барып, жағдайды бағамдап қайтқан едік.
Тұтынушылар не айтады?
Мәселен, былтыр жазда болат жайманың тоннасы 190-230 мың теңге болса, желтоқсанда 300-ге, биылғы қаңтарда 350-ге, мамырда 400-ге көтерілген. Маусым айындағы бағасы 480 мың төңірегінде болып тұр.
Рафик Шарафутдинов есімді оқырманымыз газеттің хат қоржынына пікірін білдіріпті. «Бір жыл ішінде профнастил бағасы бірнеше есе өсіп шыға келді, қымбатшылық қысып барады, баға қайда барады екен? Дәл бір жыл бұрын үйімнің шатырын профнастил пен жауып бастадым. Сол кезде оның бір данасын 9000 теңгеден алған едім. Ал, биыл ерте көктемде ауламды қоршауға алған профлистің бір данасын 12 мың теңге болыпты. Жаз ортасына қарай әлгі тауардың тағы қажеттілігі болған кезде, базардан 24 мың теңгеге алып қайттым. Сонда былтырға қарағанда үш есе көтерілді десем артық айтқаным емес. Қазақстанда профлистке қажетті қаңылтыр бар. Бірақ, өзіміздің өнімді шетелге сатамыз. Ал, керісінше, еліміздің кәсіпкерлері қажетін Ресейден алады. Билік тарапынан ішкі мүмкіншіліктерімізді пайдалануға ұмтылыс жоқ. Сосын баға шарықтамағанда қайтеді?» деп жазыпты оқырманымыз.
Иә, біз де оқырманымыздың хатын назардан тыс қалдырмай ауданымыздағы ірі құрылыс базарларына арнайы бас сұққан едік.
Базар өкілдерінің пікірі
Баға өсімін тежейміз, тиісті шараларды қолға аламыз, бұлай бетімен жібермейміз деген сарындағы жиындар мен жиналыстар молынан өтіп жатыр. Бірақ, бағаның тұрақталар түрі байқалмайды. Алдыңғы кезекте «Алматы-Бішкек» күре жолының бойында орналасқан «Барыс» базарын аралап, көрдік. Азамат Досбаев есімді аталған базар әкімшілігі өкілінің айтуынша, кішігірім тауарлар да қымбатшылықтан қалысып жатқан жоқ дейді.
– Кез келген үй салатын, жөндеу жасайтын азамат арматураны сатып алады. Ал, оның бағасы соңғы үш айда 110 мыңға қымбаттап кетті. Шамалы уақыт бұрын ғана 270-280 мың еді, 
қазір 380-390 мың теңге. Пеноплекс Қапшағайда өндіріледі. Бағасы қымбат. Әрі өзі де тапшы болып тұр. Электротауарлар да қалысып жатқан жоқ. Олар негізінен Қытайдан тасымалданады – шпатель, шуруповерт, бұрандалы шеге қымбаттауда. Кейбір заттардың құны 35 пайызға дейін өсіп кетті. Біздің базарда барлық сауда нүктелері жалдамалы. Дегенмен, саудагерлер бағаны көп қосып жатқан жоқ. Биыл зауыттан және шет елдерден бірден қосылып келіп жатыр, – дейді базар әкімшілігінің өкілі.
Арнайы барған соң базарды өз бетімізше аралап көрдік. Әңгіме барысында белгілі болғандай, олардың сөздерінің бәрі бір жерден шығады. «Тауар арзан кезде қанша үстіне қосып сатсақ, дәл қазір де сол соманы қосып отырмыз. Сондықтан біз бұл жағдайда көп пайда көріп жатыр деген, бос әңгіме. Құрылыс материалдары зауыттан қымбат болып келіп жатыр. Оның дәлелі ретінде біздің қолымызда қандай бағамен келгенін көрсететін прайс-парақша бар», деп өз уәждерін айтып қалды базар сатушылары. Сонымен қатар, әр тауарлардың құнын саудагерлерден жекелей сұрадық. Құрылыс материалдардың былтырғы және биылғы жылғы орташа бағалары төмендегі кестеде көрсетілген.
«7 Құрдас» базары басшысы орынбасары Төлеубаев Қыздарбек бағаның көтерілуі себебін білмейтінін, қалай болғанда да нарықтағы ахуалға бейімделіп жұмыс істеуге тура келгендігін айтады.
– Баға көтерілуін әркім әртүрлі болжайды. Біреулердің айтуынша, Ресей зауыттарында жұмыс істейтін мигранттардың елден кетіп қалуы осыған себеп болған. Біз негізінен құрылыс тауарларын Қытайдан тасимыз, олардан бұрандалы шеге, болт, тор сатып аламыз. Бірақ логистика тұрғысынан қиындықтар туындауда. Материал таситын контейнерлердің жетіспеуі бағаны екі есе көтеріп жіберген. Сондықтан құрылыс материалдарын негізінен Қытайдан таситын елдерде тапшылық болып жатқан сияқты. Контейнер тапшылығы бүкіл әлемге тән болып отыр. Әсіресе, Перу, Аргентина елдеріне жіберілген контейнерлер кері қайтпай қалған, – дейді Қыздарбек Төлеубаев.
Кәсіпкердің айтуынша, пандемияға қарамастан былтыр сауда жақсы жүрген. Сауда көлемі биыл, тіпті, өсе түсті дейді.
– Сұраныс ойдағыдай. 2020 жылмен салыстырғанда саудада өсім бар. Мемлекет те құрылыс саласына ақша құйып жатыр. Оның үстіне азаматтар зейнетақы қорындағы ақшасын да пайдалана бастады. Сөйтіп, азаматтар тарапынан сұраныс тоқтаған жоқ, – дейді Қайрат.
Құрылыс материалы мен тұрғын үй нарығы бір-бірімен селбесіп жатқан сала, сәйкесінше, базардағы баға өсімі шаршы метрдің де шарықтауына ықпал етеді.
Жалпы, біз нарықтағы үйлердің арзандауын ұмытқалы қашан. 2021-дің қаңтар-мамырында бірінші нарық баспаналары 8 пайызға қымбаттаған. Екінші нарық үйлері 13 пайызға шарықтады. Ал, отандық құрылыс материалдарының бағасы 16 пайызға артқан.
Министр уәжі
Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрі Бейбіт Атамқұловтың пікірін назарларыңызға ұсынамыз. Оның айтуынша, құрылыс материалдарының қымбаттауы – әлемдік тенденция. «Көптеген ел экономикалық дағдарыстан енді ғана шығып жатыр. Сол себепті, бізде де, көршілерде де құрылыс металдарының, арматуралардың бағасы қатты өсуде», – дейді министр.
Ведомство басшысының сөзінше, биылға жоспарланған тұрғын үй көлемі де бағаға өз әсерін тигізіп отыр.
«Бізде Ресеймен баға айырмашылығы шамамен 5 пайыздай. Арматураны негізінен Ресейден сатып аламыз. Өзімізде де өндіріс бар. Бірақ, ол жеткіліксіз. Құрылыс қарқынды жүруде. Биыл 17 млн шаршы метр тұрғын үй салуымыз керек. Бұл да баға параметріне әсер етеді. Цемент өндірісі өзімізде жеткілікті деңгейде. 12 зауытта 15 млн тонна цемент өндіріп отырмыз. Ал, құрылыс саласының сұранысы – 9,3 млн тоннадай ғана. Биыл төрт айда былтырмен салыстырғанда 30 пайызға көп цемент шығарып үлгердік. Бірақ, қазір қолдан жасалған ажиотаж жүріп жатыр. Сол жағдай баға өсіміне алып келді» деп түсіндіреді Б.Атамқұлов.
Түйін
Қазақстанда 1900-дей компания құрылыс материалдарын өндірумен айналысады. Оның ішінде орташа және ірі кәсіпорындардың саны 130-ға жуықтайды. Өзгесі – ұсақ кәсіпорындар. Солардың бәрі қосылып нарықты отандық өніммен қамти алмайды. Әзірге бетон, газблок, құм, тас және құрғақ қоспалар – біздің төл өнімдер. Арматура, цемент, плитка, қыштақтайша, насос стансасы, ламинат сияқты аса қажетті өнімдерді түгелдей сырттан тасып күнелтіп отырмыз. Тауар бағасына кеден мен логистика, темір жол мен әуе тасымалы құны да қосылады. Содан келіп баға қымбатшылығы туындайды. Осының бәрін өзіміз шығарсақ, арзан дүние тұтынар едік деген де бос қиял. Бізде шыққан өнімдер де қандай да бір жолмен қымбат болып кете береді. Қайда барсақ та шыр айналып бір-біріне тіреліп, түбі тұйыққа бастайтын шырғалаң бұл!..