Жаз маусымы өрт қаупінің күшейетін кезеңі екені белгілі. Әсіресе, биылғы жылы жаздың басталысымен күннің күрт ысуына байланысты табиғи өрттің орын алу қаупі жиіледі. Мәселен, әлем бойынша бір жылдың ішінде онымен байланысты бес милионнан көп оқиға болды. 10 мың адам оттың салдарынан қаза тапты. Бұған қоса жаз кезінде адамдардың көбі судың жағасына барып демалуды ұнататындықтан, шомылу кезінде де оқыс оқиғалар көптеп орын алады.
Биыл да жаз мезгілі келгенде еліміздің барлық аумағында қауіпсіздікті қамтамасыз ету мен алдын алу шаралары қолға алынуда. Осы бағытта жұмыс істейтін төтенше жағдайлар ведомстволарының қызметкерлері міндеттерін күшейтілген режимде орындауда.
Қауіпті мезгіл басталғалы бері Қарасай ауданының төтенше жағдайлар бөлімі де жоспарға сәйкес белсенді түрде алдын алу және ақпараттық шараларды іске асыра бастады. Соның бірі таяуда бірнеше мекеменің бірлесуімен атқарылды. Анығырақ айтқанда, аптаның сейсенбісі күні аудандық төтенше жағдайлар бөлімі орманшылар мен полиция қызметкерлерімен бірлесе рейд жүргізді.
Алдымен төтеншеліктер «Іле-Алатау» ұлттық паркі Ақсай филиалының орманшыларымен бірге табиғат аясына шығып, демалуды ұнататындардың қаншалықты қауіпсіздік шарасын сақтауын тексерді. Жалпы далалық өрттердің көбі адамдардың өрт қауіпсіздігі ережелерін қарапайым орындамағандарынан пайда болады. Әсіресе, темекілер мен жанған сіріңкелерді дұрыс сөндірмегендіктен, тамақ дайынған соң қазанның астындағы отты дұрыс өшірмегендіктен, қалдырылған шыны ыдыс немесе сынған әйнек күн сәулелеріне шағылысып, арты өртке әкеп соғуы мүмкін. Ал орманды және далалы жерлердегі өртті тоқтату өте қиын. Осы ақпаратты тұрғындарға жеткізген қызметкерлер от шыққан сәтте қандай шаралар жасау керектігін де кеңінен айтып берді. Бұдан бөлек рейд кезінде мамандар өрттің салдары мен оның алдын алу жолдары көрсетілген ақпараттық жадынамалар таратты.
Шараның екінші бөлімінде төтенше жағдайлар бөлімінің мамандары ювеналды полиция қызметкерімен бірге аудандағы бірқатар көлдерді аралап, тыйымға қарамастан шомылып жүрген жандармен түсіндіру жұмыстарын жүргізді.
Жалпы Қарасай ауданында суға түсуге рұқсат етілген өзен-көлдер жоқ болғандықтан, олардың барлығында шомылуға жағдай жасалмаған. Сондықтан кейбірде аптап ыстықта қауіпсіздікті ысырып тастап, шомылуға келетіндердің демалысының соңы қайғылы оқиғамен аяқталып жатады. Өткен жылдың өзінде ауданда 11 суға бату оқиғасы тіркелген. Бұған қоса тыйымды елемеген адамдар әкімшілік жауапкершілікке тартылады.
Рейд барысында мамандар осы және өзге де маңызды ақпаратты судың жағасында демалып жүрген қарасайлықтарға түсіндіріп өтті. Сондай-ақ рұқсат етілмеген су айдындарында мас күйде шомылған азаматтарға ҚР ӘҚБтК-нің тиісті баптарына сәйкес әкімшілік шара қолданылды. Ал ұсталған кәмелетке толмағандардың ата-аналарына ескертулер жасалды. Айта кетейік, ескерту бір рет қана беріледі. Екінші рет заңды түрде айыппұл салынады.
Жалпы жаз мезгілі басталғалы ауданда ҚР ӘҚБтК-нің 412-бабы бойынша бес хаттама толтырылып, 68 мың 810 теңге көлемінде айыппұл салынған.
Шараның соңында төтенше жағдай бөлімінің мамандары Жібек жолы ауылдық округінде салынып жатқан өрт сөндірушілерге арналған депоның құрылыс барысымен танысты. 1,3 га жер учаскесінде тұрғызыла бастаған нысан бойынша жұмыс қарқыны жақсы. Мердігер компания жоспарға сай қозғалуда.
Құрылыс жұмыстары келер жылы толығымен аяқталып, ғимарат пайдалануға берілуі керек.
Өрт қаупінің алдын алу мақсатында қолға алынған шаралар
Биылғы жаз маусымы айтарлықтай ыстық. Мезгілге тән қалыпты жауын-шашын да ойдағылай жаумай тұр. Осындай жағдайда табиғи өрттің орын алу қаупі жиілейді. Қазіргі уақытта Қарасай ауданындағы өрт қаупі бар аймақтар болып «Іле-Алатау» ұлттық паркі Ақсай филиалына қарасты Айғай, Шөләдір, Қисықсай, Долан шатқалдары болып табылады. Себебі бұл аймақтарда өрт шығатын болса, ол шөптің құрғақтылығына байланысты біраз уақыттың ішінде ұлттық саябақтың өзге аумақтарын қамтуы мүмкін. Бір қуантарлығы, Қарасай ауданында қауіпті кезең басталғалы орман және дала өрттерінің жануы тіркелмеген. Десе де жылдағыдай ауданның төтенше жағдайлар бөлімінің қызметкерлері жоспарға сәйкес түрлі алдын алу шараларын жүргізіп отырады.
Мәселен, биылғы жазғы мезгіл басталмас бұрын құтқарушылардың дайындығын тексеру мақсатында сәуір айында аудан аумағындағы «Іле-Алатау» ұлттық паркі Ақсай филиалында ерікті өрт сөндіру бөлімшелері және орман шаруашылығы қызметкерлерімен өрт тактикалық жаттығулар өткізіліп, саптық тексеріс жасалды. Бұған қоса маусым айында Қаскелең қаласының №5 өрт сөндіру бөлімімен күн сайын Қаскелең шатқалында механикаландырылған күзет ұйымдастырылып, бақылау жұмыстары жүргізілуде. Қосымша еріктілерден тұратын өртке қарсы 11 топ құрылды. Олардың қатарында 110-нан астам ауылдық округ әкімдіктерінің және басқа да мекеме қызметкерлері бар. Сондай-ақ 22 бірлік бейімделген техника бекітілді. Ағымдағы жылы өрт қауіпті кезеңі басталғалы бері үш бірлескен рейд өткізіліп, 73 азаматқа түсіндірме жұмыстары жүргізілді.
Бүгінгі таңда Қарасай ауданының аумағын 57839 гектар мемлекеттік орман қоры мен ерекше қорғалатын жерлер алып жатыр. 28818 гектар жері егіс алаңы. Оған қоса егіс алаңында 125 км минералданған жолақтар құрылды. Барлық аумақ бақылауда.
Материалдық-техникалық жабдықтауға келетін болсақ, «Іле-Алатау» ұлттық паркі Ақсай филиалы бойынша 14 қызметтік бөлімше, екі патрульдік автокөлік (УАЗ Патриот, Mitsubishi L200), бір арнайы өрт сөндіру автокөлігі УАЗ-330365, бір жүк автокөлігі УАЗ-33036 (бортовой), бір су таратқыш тасымалы, МТЗ-82 мен «Беларусь» 1222,3 тракторлары, өртке қарсы су тасымалды таратқыш және 15 дана мініс ат бар.
Филиал бойынша 305 шартылдақ (хлопушка), 26 балта, 50 күрек, 40 ранцелық су бүріккіш, өрт сөндіруге арналған 10 адамға киетін арнайы киімдері бар, бір дана мотопомпа, сонымен қатар жанар жағар май қоры 300 литр бензин, 200 литр дизель отындық қоры мөрленген түрде сақталып тұр. Өрт ошақтарының алдын алу және уақтылы анықтау үшін Қаскелең орман шаруашылығы мекемесінде бір пилотсыз ұшу аппараты да бар.
Ал аудандық төтенше жағдайлар бөлімі отпен күресуге арналған 10 бірлік техникамен қамтамасыздандырылған. Оның ішінде бес бірлік негізгі техника, үш бірлік арнайы техника, екі бірлік қосалқы техника. Сонымен қатар екі өрт сөндіру мотопомпасы, 75 рюкзак бүріккіш, 25 шартылдақ бар.
Шомылу маусымында қауіпсіздікті сақтау маңызды
Жаз кезінде туындайтын тағы бір мәселе – сумен байланысты қауіп. Яғни аталған мезгілдің ыстық үш айында адамдар салқындау, демалу мақсатында көлге, өзенге шомылуға барады. Алайда көбінесе қауіпсіздік ережелерін жөнді елемеудің кесірінен адамдар өзінің және өзгелердің өміріне қауіп төндіреді. Нәтижесінде жылда шомылу маусымы басталған уақытта суға ағып немесе батып кету жағдайлары көптеп туындап жатады. Әрине, бұл Қарасай ауданына да байланысты. Аудан аумағында шомылатындай өзен мен көлдер болмағанымен, жылда қайғылы оқиғалар орын алып тұрады.
Аудандық төтенше жағдайлар бөлімінің аға инженері, азаматтық қорғаудың аға лейтенанты Данил Лебедевтің мәліметіне сүйенсек, бүгінде Қарасай жерінде ірі су көздері болып Қаскелең, Шамалған, Ақсай, Қырғауылды өзендері саналады. Аталмыш өзендердің бойында «Үшқоңырирригация» мекемесіне тиісті жеті су қойма бар, олардың барлығы транзитті режимде жұмыс істеп тұр. Бұған қоса жекеменшіктегі 10 шағын тоған бар. Жоғарыда аталған қоймалардың барлығы тек ауыл шаруашылығы алқаптарын суару үшін пайдаланылады. Олар лас әрі қауіпті болғандықтан, шомылуға мүлдем жарамсыз. Бір сөзбен айтқанда, қазіргі уақытта аудан аумағында жекеменшік бассейндерден бөлек, суға түсуге арналған өзен мен көлдер жоқ.
Сондықтан жылда жоғарыдағы су қоймаларын пайдалану тәртібін сақтау және түрлі деңгейдегі төтенше жағдайлардың алдын алу мақсатында елеулі профилактикалық іс-шаралар жүргізіліп тұрады. Атап айтқанда, «Үшқоңырирригация» мекемесі мен жеке су қоймаларының иелеріне жағалау аймағын күтіп ұстау, судағы қауіпсіздік талаптарын сақтау және адам зардап шеккен жазатайым оқиғалардың алдын алу жөнінде ұсыныс хаттар жолданған.
Өкінішке орай, айтылып жатқан ескертулерге қарамастан, аудан тұрғындары тыйым салынған жерлерге шомылуға барады. Ал бұл орындарда о бастан ешқандай жағдай жасалмағандықтан, кейбір демалыстың соңы қайғылы жағдаймен аяқталады. Жалпы өңірдегі су айдындарындағы өлім-жітімнің негізгі себебі – жабдықталмаған орындардан бөлек демалуға келетіндердің суға мас күйінде кіруі, малту білмеуі немесе кішкентай балалардың қараусыз қалуы.
2024 жылы аудандағы су қоймаларында 11 суға бату оқиғасы тіркелген. Ал ағымдағы жылы шомылу маусымы басталғалы бері абайсыздықтан суда қайтыс болған бір ғана оқиға орын алды.
Қарасай ауданының Төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі комиссиясының 2025 жылға арналған жоспарына сәйкес, жазғы суға түсу маусымына арналған іс-шаралар жоспары бекітілген. Осы жоспарды жүзеге асыру аясында жазғы кезеңде адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша мекеме, кәсіпорын, қала, ауылдық округтердің қатысуымен аудандық комиссия отырысы өтіп, жүргізілетін жұмыстар талқыланып, тапсырмалар берілді.
Әрине, алдын алу шара-ларының негізгісі ол уақытылы қажетті әрі дұрыс ақпаратты тарату. Осыған байланысты аудандағы уәкілетті органдар, жергілікті атқарушы органдар, бұқаралық ақпарат құралдары, қоғамдық бірлестіктер, оқу орындары мен еңбек ұжымдары арасында тығыз байланыс орнатылып, үгіт-насихат жұмыстары белсенді жүргізілуде. Бұған қоса аудан тұрғындарының көбі демалуға баратын Алматы-Бішкек тас жолы бойындағы «Aport Mall» ойын-сауық кешенінің алдында орналасқан LED экрандарында судағы қауіпсіздік ережелері жазылған бейнероликтер әр 30 минут сайын көрсетілуде.
Мұнан бөлек су айдын-дарындағы жазатайым оқиғалардың алдын алу мақсатында төтенше жағдайлар бөлімінің қызметкерлері су объектілерінің иелерімен бірлесіп алдын алу шараларын жүргізуде. Тұрақты үгіт-насихат жұмыстарымен қатар «Судағы қауіпсіздік шаралары» тақырыбында 972 жадынамалар мен брошюралар таратылды. Сонымен қатар қалалық және ауылдық округтермен бірлесіп су қоймаларының иелері қауіпті жерлерде суға түсуге тыйым салынғандығы туралы ақпарат жазылған 17 ескерту және тыйым салу белгілерін орнатты.
Жалпы биылғы шомылу маусымы басталғалы аудандық төтенше жағдайлар бөлімі полиция қызметкерлерімен бірлесе су айдындары бойынша 21 рейдтік тексеріс жүргізген.
Жаңа өрт сөндіру депосының құрылысы
Қарасай ауданы Алматы облысындағы ауқымы үлкен және халық саны тығыз орналасқан өңірдің бірі болып табылады. Бүгінде мұнда тұрғын саны 350 мыңнан асады. Ал адам көп шоғырланған жерде өзге оқыс оқиғалармен қатар өртпен байланысты жағдайлардың жиілейтіні анық. Бұған қауіпсіздікке бейқам қарайтындардың кесірінен үйлі аумақтарда туындайтын өрт пен жаздың аптап ыстығында орман мен тауға жақын алқаптарды жаулайтын өрттер жатады.
Бүгінде аудандағы оқыс жағдайларды жою бағытында жергілікті төтенше жағдайлар қызметімен қатар №5 өрт сөндірушілер бөлімшесі жұмыс істейді. Небәрі 44 құтқарушы. Оның барлығы – өз ісін білетін, жүктелген қызметті бұлжытпай тиянақты орындайтын мамандар. Техника жағына келсек, бөлімше өрт сөндіруге арналған арнайы және қосалқы жалпы 10 көлікпен қамтамасыз етілген.
Алайда бұл халық саны кейбір облыстарға қарағанда көбірек Қарасай ауданы үшін жеткіліксіз деуге болады. Осыған байланысты соңғы бірнеше жылда төтеншеліктердің қатарын көбейтіп, жаңа бөлімше салу қажеттігі айтылып келген еді. Бірақ бастапқы уақыттары ол үшін тиісті жер телімін табу мәселесі туындады. Уақыт өте келе ауданға қарасты Жібек жолы ауылдық округінен аумағынан 1,3 га жер учаскесі табылды. Мұнан соң жобаның құжаттарын жасау мен құрылыс жұмыстарын бастау үшін қаражат болмады. Осылайша бұл бастама біразға дейін тек жиындар мен кездесулерде көтерілетін мәселе ретінде ғана айтылып жүрді. Десе де ағымдағы жылы ол да өз шешімін тауып, қарасайлық өрт сөндірушілерге арналған қосалқы ғимараттың құрылысы басталды. Ашып айтқанда, Алматы облысы құрылыс басқармасының тапсырмасына сәйкес жуырда ауданға қарасты Жібек жолы ауылдық округінде жаңа депо салына бастады. Жауапты мердігер компания – «MIR-A Construction» ЖШС. Бөлінген қаражат соммасы – 851 млн.теңге.
Қазіргі уақытта жүргізіліп жатқан жұмыстар қарқыны жаман емес. Мердігер компанияның құрылысшылары учаске аумағын тегістеп, негізгі ғимараттың темірден жасалған бағандарын орнатуда. Сонымен қатар аумақты абаттандыру жұмыстарын жүргізуде. Ғимаратты жылытуға қажет қазандықтың іргетасы жасалып біткен. Ал болашақ мекемеге қажет бақылау-өткізу пунктінің іргетасы әлі жасалып жатыр. Сондай-ақ жоспар бойынша орнатылатын стадионның қоршау жұмыстары аяқталуға жақындап қалған.
Жаңа заманауи үлгімен салынып жатқан нысанда өрт сөндірушілердің тәулік бойы жұмыс істеуіне, дайындық жүргізуіне және тынығуына қолайлы жағдай жасалып, қажетті жабдықтармен және мүлікпен жабдықталатын болады. Мұнда өзге деполарда секілді диспетчерлік бөлме, оқу сыныбы, демалыс бөлмелері және ас үй, өрт сөндіруге арналған техника орналасатын жер қарастырылған. Сондай-ақ жаттығуларға арналған стадионда да болады.
Жүргізіліп жатқан құрылыс қарқыны қалыпты, қажетті қаражат уақытылы беріліп тұрса, онда 2026 жылдың қаңтар айының төрті күні нысан жоспарланғандай толығымен аяқталып, пайдалануға берілуі керек.
Жалпы осындай заманауи өрт сөндіру деполары алдағы уақытта ауданның өзге аймақтарында да салынса жақсы болар еді. Бұл бүкіл өңір аумағында өртке қарсы қызметтің дайындық деңгейін және тиімділігін арттыруға, сондай-ақ қызметкерлерге лайықты еңбек жағдайларын жасауға бағытталған маңызды қадам болатұғын.
Ақтоты МЫРЗАБЕКҚЫЗЫ
Суреттерді түсірген автор.