Тазалықты жаны сүйетін елжанды, еңбекқор азамат

Балалық шақтан бастап топырағына аунап, шаңын жұтқан жер, туған ауыл, асыр салып ойнаған көше адамның есінде мәңгі қалады. Сондықтан болар әрбір адам үшін кіндік қаны тамған жері қашанда ерекше ыстық болып келеді. Халық арасында бұрыннан бері кеңінен айтылып келе жатқан «Туған жердің күні де ыстық, күлі де ыстық» деген сөз – соған дәлел. Жылдар алдыға жылжып, айнала үнемі өзгеріп, құбылып отырағанына қарамастан, әркезде де осы сөздің мағынасын терең түсіне біліп, туған аулынан алшақтамай, оның өсіп-өркендеуіне бар күш-жігерін салатын азаматтар болады. Біздің бүгінгі мақаламызға арқау болып отырған Қарасай ауданына қарасты Шамалған бекеті (қазіргі Жібек жолы) ауылдық округінің тумасы Қуанышхан Құрманбаев, міне, осындай көшелі де көркем ойлы жандардың қатарында.
Үнемі «Жібек жолы ауылдық округі бір үлкен үй секілді» деп айтатын Қуанышхан ағамыз – ауылдастарының бірлігін, ұйымшылдығын бәрінен жоғары қоятын елжанды азаматтардың бірі. Көп жылдар бойы ауылының тазалығына мән беріп келе жатқан ағамыздың Жібек жолы ауылдық округінің әлеуметтік-экономикалық жағынан өсіп-өркендеуіне, өңірдегі жастардың спортқа қызығушылығының артуына қосқан үлесі зор. Биылғы жылы алпыстың асуына келетін Қуанышхан Керімбекұлының атқарған ісіне сәйкес ауылдастары арасында беделі де үстем.

Жоғарыда айтып өткеніміздей, Қуанышхан Керімбекұлының кіндік қаны 1965 жылы Жібек жолы ауылында тамған. Әке-шешесі – төрт ұл мен төрт қызды тәрбиелеп өсірген қарапайым шаруа адамдары. Әкесі Керімбек Құрманбайұлы туған жерінен табан аудармай малдың жайын күйттеген жан. 14 жасынан 1936 жылы Алматы қаласында негізі қаланған Алматы Жеміс Консервілеу зауытының Шамалған бекетінде ашылған филиалында еңбек еткен. Таңнан кешке дейін тынбай еңбектеніп, ауыр жұмыстың наны тәтті боларына кәміл сенген атамыз өз балаларын да жастайынан еңбекке баулып, үй шаруасына араластырған. Балаларына тек адал еңбек арқылы тапқан табыс жақсы жетістікке, құрметтің төріне әкелетіндігін түсіндіріп, оларды дұрыс жолмен жүріп, ешкімнің ала жібін аттамайтын тұлғалар ретінде өсіруге тырысқан. Сондықтан болар Құрманбай әулетінің балалары ата-анасының қолқанаттары, бауырмашыл, еңбекқор жандар болып ер жетті. Керімбек атамыздың біз сөз етіп отырған кейіпкеріміздің мінезінің, өмірге деген көзқарасының, жұмысты тандаудағы бағытының қалыптасуында ықпалы зор болды. Сегіз баланың тәрбиесімен, үй шаруасымен айналысқан үлкен әулеттің анасы Шайымхан Молдабайқызы да жұбайынан қалыспай, ауылдағы цехта тігінші болып қызмет еткен.
Қуанышхан ағамыз ел қатарлы аулындағы «30 лет ВЛКСМ (Всесоюзный Ленинский Коммунистический Союз Молодёжи)» деп аталған сегіз сыныптық мектепте білім алған. Оны тәмамдаған соң қасындағы достары секілді қалаға оқуға баруға бел буды. Алайда оның бұл шешімін ұлын алысқа жібергісі келмеген әкесі құптамаған. Керімбек атамыз ұлына: «қала жаққа ұмтылғаннан гөрі қасымызда қалып, мен істеп жүрген совхозға шопыр болып кір» деген екен. Ол кездері жүргізуші мамандығы өте беделді саналған. Осыны ескере отырып, әкесінің айтқан ақылына құлақ асып, жас талапкер ауылдағы жүргізушілер мектебіне барды. Сол жердің оқу бағдарламасына сәйкес теориялық сабақтармен қатар автобазада жұмыс істеп тәжірибе жинақтаған.
Біраз уақыттан кейін оған әскер қатарына шақыру келді. Осылайша, жас жігіт 1984 жылы елінің алдындағы борышын өтеу үшін әскерге аттанған. Жас сарбаз әскери міндетін өтеу үшін Германия Федеративтік Республикасының Саксония жерінде орналасқан Лейпциг қаласына жіберілді. Германияның экономикалық, мәдени, ғылыми және көлік орталығы болып табылатын қаланың келбеті, көшелерінің тазалығы, халқының мәдениеті, тазалық пен тәртіпке деген көзқарасы, жалпы осы жердегі өмірдің атмосферасы Қуанышхан Керімбекұлының болашаққа деген бағдарын қалыптастыруда үлкен рөл ойнады.
– Лейпциг қаласында болған уақыт мен үшін көптеген нәрселерге деген көзқарасымды өзгертуге түрткі болды. Бұл жердің жалпы Германия халқының мәдениеті маған әсер етті. Әсіресе, олардың тазалыққа деген көзқарастарына қатты қызықтым. Немістер тәртіпке бағынышты айналасына үлкен мән беретін халық екен. Мұнда қоғамдық орында біреуге балағат сөз айтып, көшеде, подъезде алкогольдік ішімдік ішу секілді әрекеттердің барлығы ұсақ бұзақылыққа жатады. Ондай қылыққа барғандар Заң алдында жауап береді. Сондықтан көшелерде қоқыс тастаған немесе түкіріп бара жатқан адамды байқамайсын. Тіпті, темекі тартып бара жатқан азамат жақын манда қоқыс жәшігін таппаса, оны сөндіріп, қалтасына салып әкетеді. Осындай сәттердің куәсі болғанда ішімнен біздің елде де осындай мәдениет қалыптасып, адамдар айналасына қамқорлықпен қарасы екен деп ойлайтынмын.
Әскери борышымды өтеп болып, туған жеріме қайтып келгенде де бұл ой біраз уақытқа дейін басымнан кетпеді, – деді Лейпциг қаласында өткізген уақытын есіне алған кейіпкеріміз.
Екі жылдық әскери міндетін атқарып, 1986 жылы ауылына қайтып келген ер жігіт үйінде құр жатпау үшін совхозға ресми түрде жұмысқа орналасқан. Осында біраз жылдар комаз айдаумен айналысты.
Ауылда жұмыс істеп жүріп өзінің болашақ жары Жанара Әуелбекқызын кездестірді. Екі жас арадағы таныстықтан соң көп ұзамай, шаңырақ көтеруге шешім қабылдады. Сөйтіп, 1992 жылы екі жас отау құрып, Құрманбай әулетіне ақ келін түсіп, ағайын-туыс мәре-сәре болды.
Жалпы Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы ыдырап, Қазақстан жеке шығып, өзін «тәуелсіз» мемлекет деп жариялағаннан кейінгі жылдар көптеген қиындық әкелді. Елде азық-түлік пен күнделікті өмірде қажетті заттар тапшылығы туындап, халық біраз қиналды. Мұндай жағдай осы тұста өмір сүрген Қуанышхан ағамыздың отбасын да айналып өтпеді. Совхоз ыдырап, тұрақты жұмыс орнынан айырылған соң, ол жеке кәсіппен айналысу туралы шешім қабылдады. Бойындағы кез келген істі жауапты атқаруға жетелейтін талап пен талпыныс қасиеті оған тәуекелге барып, осы бағытта алғашқы қадамын жасауда үлкен көмек болған. Алғашқы уақыттары саудаға бет бұрып, ауылда бірнеше дүңгіршектер ашты. Арада екі жыл өтіп, кәсібінің бағытын көмір тасымалдауға бұрды. Біраз уақыттан кейін бұл іске кәдімгідей кірісіп, табандылық пен еңбекті жанына серік еткеннің арқасында дамытып, 10 жылға жуық ауданның, елдің бірқатар аумағына көмір тасымалдап, сатумен айналысқан. Астана, Көкшетау, Екібастұз секілді қалалардың арасында жүрген кездері де болған.
Дүйім елдің алдында түзу де жарқын жол көрсетіп, ілкімді іс бастауға шақыратын ел ағасы ісін дөңгелетумен қатар туған жерінің жағдайына да көңіл бөлуді еш ұмытпаған. Әсіресе, ауылдың тазалығына және де жастардың спортқа жақын болуына көп мән берді. Жастарды спортқа тарту туралы ой оған өз ауылындағы балалардың жағдайы жасалмаған ойын алаңында ойнап жүргенін көргенде келген.
– Бұл оқиға шамамен 2005 жылдары болды. Ұзақ жолдан ауылыма келіп, демалу үшін кешкі серуенге шыққан едім. Ақырындап, жан-жағыма қарап келе жатқанда ескі алаңда балалардың доппен ойнап жүргенін көзім шалып қалды. Сол кезде маған осы балаларды спорттық ойындарға тартып, ауылымыздағы ойын алаңдарын жақсарту керек еді деген ой келді. Ең қызығы сол кездері ауданды басқарып отырған Болат-би Құтпанов мырза ауылды жердегі балаларды спортқа баулуды қолға алсаңыз жақсы болар еді деген ұсыныс жасады. Мен оған қуана келістім. Қанша дегенмен біз жастарымызға қолдау көрсетпесек, кім көрсетеді?.
Осылайша, 2005 жылы жасөспірімдер мен ересектердің қатысуымен футболдан аудандық чемпионат ұйымдастыруға кірістім. Болашақта бұл жарысты жыл сайын өткізілу дәстүрге айналып кетті. Аудан әкімінің қолдауымен бізге балаларды тасымалдайтын ГАЗель берілді, өзім секілді жомарт жандармен бірігіп арнайы форма мен қажетті спорттық жабдықтар алдым. Жаттықтырушы ретінде ауданымызда көпке таныс, жаттықтырушы Қайрат Мағлұмбетовты шақырдық. Сол кісінің арқасында балалар шынығып, біраз жақсы нәтижелерге қол жеткізді. Аталмыш турнирді ұйымдастырумен мен 2012 жылға дейін айналыстым. Кейін ол істі басқа азаматтарға табыстадым. Осы уақыт аралығында біздің балалар үшінші орыннан бастап бірінші орынға қол жеткізіп, мен кетер жылы чемпиондар атағын ала алды. Олар – менің мақтанышым. Осы уақытқа дейін атқарған жұмысымның бекер еместігінің дәлелі.
Мені әлі күнге дейін чемпионатты тамашалауға шақырып отырады. Әрине, қолым бос болса барып, жастарымыздың қандай нәтижелерге жетіп жатқанын көріп қайтамын, – деді ауылын түлеткен атымтай азамат.
Мақалада айтып өткеніміздей, Қуанышхан ағамыздың тағы бір үлкен мән береп, онымен күресіп келе жатқан мәселесі ол – тазалық. Жүрген жерінде көзі шалып қалған қоқысты ерінбей жинап, жақын маңдағы қоқыс жәшігіне апарып тастайтын ағамыз осындай әдетті өзге ауылдастарынан да көргісі келеді.
– Менің туған ауылым – Шамалған бекеті мен үшін өте қымбат. Бұл мекенмен менің және әулетімнің байланысының тамыры тереңде жатыр. Сонау 18 ғасырларда менің ата-бабам осы жерге қоныс аударып, табан тіреген. Содан бері олардың ұрпақтары, мына біз, осы жерден қол үзбей өсіп-өніп келеміз. Балалық, жастық шағым өмірімнің үлкен бөлігімен байланысты ауылымның топырағы да, шөбі мен тасы да маған қымбат. Сондықтан бүгінде мен үшін туған жерімді аздырмай, қолдан келгенше жайқалту маңызды болып тұр.
Соңғы уақыттары ауылыма қарап кезінде жайқалған, көшелері таза ауылдың бейнесі тек балалық естеліктерімде ғана қалғанын түсіндім. Бұл, әрине, дер кезде ауызбіршілік танытып, ауылдың сол қалпын ұстап қалмаған өзіміздің кінәміз. Халықтың көбі бүгінде тәртіп, тәрбие дегенді ұмытқан. Көшеде кетіп бара жатып қолындағы қоқысты жерге тастай салады. Тіпті, жас ұрпаққа білім беріп жүрген мұғалімдерде де бар. Өзім жиі жаяу жүріп, ауылды аралап шыққанды ұнанататындықтан, осындай әрекеттердің біразын көрдім. Қаншама рет араласып, қоқысты жәшікке дейін апарғызған сәттер болды. Бірақ аралас, араласпа, ересек адамның ақылы соған ғана жетсе, шырылдағаннан не пайда? Мені іштей қынжылтатыны – осы жағдай, – деді Қуанышхан Керімбекұлы.
Үнемі алға ұмтылып, бастаған ісінен бір нәтиже шығармай тынбайтын ағамыз уақыт өте келе қоғам белсендісі ретінде ғана көтеріп жүрген тазалық мәселесін шешуді өз қолына алуды жөн көрді. Сөйтіп, 2008 жылы бірқатар компаниялармен серіктестік құрып, қоқыс жинауға бағытталған кәсіпті ашқан. Бір қап қоқыстың құны – 50 теңге. Елден жиналған қоқысты ауылдың жанында орналасқан үлкен шұңқырға апарып көмген. Кейіннен қоқысты Әйтей ауылдық округіндегі арнайы полигонға тасымалдаған.
Қуанышхан Керімбекұлының айтуынша, бұл істің алда жүруіне сол кездері округті басқарған Ғалия Аманованың қолдауы жақсы білінген.
– Осы істе Ғалия Матанқызына алғысым шексіз. Ол өзі де округтің әкімі ретінде тазалық мәселесіне ден қойып, шешу жолдарын менімен бірлесе қарастырды. Қоқыс жинау жұмыстарын бір жолға қойып, дамуына қолдауын білдірді. Соның арқасында біраз жылдар Әйтей полигонына қоқысты тегін апаратынбыз. Бұл ісін енді бастаған бізге үлкен көмек болды, – деді кәсіпкер.
Кейіннен өзгелермен серіктес болып жұмыс істеу қиындай бастағандықтан, 2019 жылы ағамыз жеке шығып, «Жаныс» ЖК құрды. Сөйтіп, оның компаниясы округке қарасты Жібек жолы, Тұрар, Көлащы ауылдарының қоқысына жауапты болды. Алайда бірнеше жылдың ішінде халық саны артып, жаңа құрылыстардың саны көбейгендіктен, жұмыс көлемі де артқан. Осыған байланысты 2022 жылы компания Тұрар мен Көлащы ауылдарын өзге компанияға өткізіп, Жібек жолы ауылына ғана жауапты болып қалды.
Бүгінде кәсіпкердің қол астында үш бригадаға бөлінген 14 жұмысшы бар. Компанияда жинау және тасымалдау үшін арнайы үш техника қарастырылған.
– Қазіргі сәтте жұмыс ақырындап жүріп жатыр. Әйелім Жанара мен үлкен ұлым Дәурен маған барынша көмектерін көрсетуде. Жұбайым компанияның ішкі жұмыстарын реттесе, ұлым менің қасымда жүріп, сыртқы жұмыстарды атқарады.
Қоқыс жинап, айналадағыларды тазалыққа шақыру оңай емес. Күні-түні тыным жоқ. Жаяу жүріп, көшелерді аралап, алынбай кеткен қоқыс бар ма екен деп кешкі уақыттың қалай келгенін байқамай қалатын кездер де болады. Тіпі, түсімде де қоқысты көремін. Кейбірде күлкім келеді, кейбірде жұмысымды тастай салғым келеді. Бірақ таң атып, жаңа күн басталғанда қайта жұмысқа кірісемін. Бұл қырсықтық нақты немен байланысты екенін түсінбеймін.
Ең қиыны, әрине, халықпен жұмыс істеу. Кейбірі қоқысын қалай болса солай лақтырып жібереді, енді бірі ақшасын төлемейді. Қазірдің өзіңде жұрттың 60-65 пайызы – борышкерлер. Мен барынша олардың жағдайына түсіністікпен қарауға тырысамын. Тіпті, қарыздарының 50 пайызын кешіріп те отырмын. Бірақ, соның өзінде де төлеуден жалтаратындар азаймай тұр.
Осы жерде аудан әкімі Жасұлан Естеновке алғысымды білдіргім келеді. Тегін қолданып жүрген Әйтейдегі полигон қайта ақылы болып, таяуда бағасын көтеріп жібергенде аудан басшысы оның иелерімен сөйлесіп, ауданның қоқысын тасымалдайтын компанияларға 50 пайыздық жеңілдік жасатып берді. Халықтан ақшаны жинай алмай жатқанда бұл жақсы жеңілдік болды.
Мұнан бөлек өткен жылы округ әкімі болып тағайындалған Дидар Нұрақыновты да атап өткім келеді. Жас болса да округ үшін біраз жақсы жұмыстар істеп жатыр. Осындай іскер жастар көбейсе ,еліміздің болашағы жарқын болары анық, – деді кәсіпкер.
Өмір жолында өз отбасын көтеріп қана қоймай, сондай-ақ туған жерінің дамуына да атсалып келе жатқан Қуанышхан Керімбекұлының болмыс-бітімі осындай. Жоғарыда айтылғанға қарап-ақ ағамыздың қиындық алдында қорықпайтын, алға қойған мақсаты үшін күресуге дайын адам екенін байқауға болады. Сондықтан болар ағамыздың келешекке жоспарлаған жұмысы, іске асырар бастамалары әлі де көп.
Ауылында ерекше құрметке ие ағамыз – айрандай ұйыған отбасының отағасы. Жары Жанара Әуелбекқызы екеуі Дәурен мен Диас есімді екі ұлды өмірге әкеліп, бәріне мықты тәрбие беріп, жоғары білім әперіп, қатарға қосты. Балаларының үлкені – Дәурен Қ.Сәтбаев атындағы университетті тәмамдап, банкте қызмет етті. Кейіннен әкесінің қасына келіп, сенімді көмекшісі болды. Ал кенжелері Диас болса, Қайнар университетін аяқтап, мемлекеттік қызметші жолын таңдап, бүгінде Жандсов ауылдық округінің әкімдігінде маман болып еңбек етуде. 2023 жылы Жансая есімді арумен отау құрып, ата-анасының көптен күткен арманын орындап, 2024 жылы Дінмұхамед есімді сүйкімді ұл баланың әкесі атанды.

Ақтоты МЫРЗАБЕКҚЫЗЫ