Ағымдағы жылдың 5 қарашасында Мемлекет басшысы “прокуратура туралы” Конституциялық заңға заңдылықты арттыру және құқық қорғау қызметін жүйелі күшейту мақсатында нақтылаушы сипатқа ие Енгізілген өзгерістер мен толықтырулармен қол қойды.
Заңға сәйкес Бас прокурордың жүгіну құқығы бекітілген:
– Конституциялық сотқа Конституцияның 72-бабының 4-тармағына сәйкес (ҚР Конституциясының нормаларына ресми түсініктеме беру);
– Жоғарғы сотқа азаматтық, қылмыстық, әкімшілік істер және әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша сот практикасы мәселелері бойынша соттарға түсініктеме беру туралы ұсыныспен.
Бұдан басқа, әскери және көлік прокуратураларының басшылары, аудандық және оларға теңестірілген прокурорлар заңдылық пен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, сондай-ақ құқық бұзушылықтың алдын алу мақсатында лауазымды адамдарға, мемлекеттік органдарға, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мәселелері бойынша жеке және заңды тұлғаларға жүгінуге құқылы.
«Заңды түсіндіру» деген прокурорлық жауап актісі «Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзуға жол бермеу туралы түсіндіру» деген атаумен ауыстырылды.
Сондай-ақ, заңға сәйкес прокуратура органдары келесі санаттардағы өтініштерді қарайды:
-адам мен азаматтың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға және қалпына келтіру бойынша, егер олар физиологиялық ерекшеліктеріне, психикалық ауытқуларына және басқа да мән-жайларға байланысты өз құқықтарын, кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ адамдардың шексіз шеңберін өз бетінше қорғай алмаса;
-адамның және азаматтың, қоғамның немесе мемлекеттің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау және қалпына келтіру, егер бұл мүдделерді қорғауды құзыретіне тиісті өкілеттіктер кіретін уәкілетті орган тиісінше қамтамасыз етпесе немесе мұндай орган болмаған жағдайда;
-жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң қызметiне мемлекеттiк, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары, мекемелер, олардың лауазымды адамдары, меншiк нысанына қарамастан өзге де ұйымдар араласқан жағдайда олардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғауға және қалпына келтiруге;
-Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысы мен ұлттық қауiпсiздiгiне қатер төндiру;
-адам өмірі мен денсаулығына зиян келтіруге әкеп соғатын заң бұзушылық фактілері бойынша;
-Президенттің тапсырмалары бойынша;
-Бас прокурордың тапсырмалары бойынша.
Арызды қарау мерзімі, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, прокуратура органдарына келіп түскен күннен бастап 15 жұмыс күнін құрайды.
Сонымен қатар, заңға “прокуратура органдары лауазымды адамдарының шешімдеріне, актілеріне және әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымдарды сотқа дейінгі реттеу”бабы қосылды.
Прокуратура шешімдеріне, актілеріне немесе прокурордың әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым адамға бұл туралы белгілі болған күннен бастап 3 айдан кешіктірілмей прокуратура органдарына беріледі және оны жоғары тұрған прокурор қарайды.
Бұл талаптар қарау тәртібі қылмыстық іс жүргізу заңнамасында, азаматтық іс жүргізу заңнамасында, қылмыстық-атқару заңнамасында, әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамада, қарсы барлау және жедел-іздестіру қызметі саласындағы заңнамада белгіленген шағымдарға қолданылмайды.
Шағымды қарау мерзімі 20 жұмыс күнін құрайды. Дәлелді себеппен шағымдану үшін мерзімді өткізіп алған жағдайда, егер заңдарда өзгеше көзделмесе, шағымды қарайтын прокуратура органы шағым берген адамның өтінішхаты бойынша мерзімді қалпына келтіре алады.
Шағымды сотқа дейінгі тәртіппен қарау нәтижелері прокурордың шешіміне, актісіне және әрекетіне (әрекетсіздігіне) ҚР Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексін көздейтін тәртіппен сотқа шағымдану үшін негіз болып табылады.