Жамбыл ауданы, Ұзынағаш ауылында тұратын Ризза Дәуітбаева – қайырымды, жүрегі кең, әрдайым адамдар қол ұшын беруге дайын жан. Қоғамдағы кез келген жағдайды бей-жай қалдырмайтын белсенді азаматша осыдан бес жыл бұрын өзінің тұрғылықты жерінде құлақ-мүкістігі бар жандарды қолдау көрсететін үкіметтік емес ұйым құрыпты. Аталған қоғамдық бірлестікті ашуға студенттік шағындағы бір оқиға әсер етіпті. Шамамен жоғарғы оқу орнында соңғы курстарында оқып жүрген кезі болатын. Бірде ол автобуста келе жатып, кондуктор құлақ-мүкістігі бар отбасыға даусын көтеріп сөйлеп жатқанына еріксіз назары ауған. Өйткені әйелі мен баласы бір бұрышқа тығылғанын көріп, отағасы жанындағы адамдарға ашу мен ызаға толы шарасыздық көзбен қарады. Бұл отбасының қорғансыз күйі Риззаның жүрегіне ауыр тиіп, оның болашақ тағдырына әсер етті және кейіннен үкіметтік емес ұйымның құрылуына түрткі болды.
– Бірақ бұл оқиға мен үшін бәрін төңкеріп жібергендей болды, – деп әңгімесін бастады Ризза Бейімбетқызы. – Сол күнгі шарасыз қалған отбасының жағдайына араласа алмадым. Бірақ, менің ішкі дүниемде бұл адамдардың қалай өмір сүретінін, олардың ішінде не бар екенін тереңірек білгім келді. Осы құлшысыным ымдау тілін үйренсем деген ниетімді одан әрі еселеді. Осылайша мен сертификатталған сурдоаудармашы болдым. Мамандығым бойынша жұмыс істемесем де, ҮЕҰ құрып, саңырау-мылқау азаматтарға арнайы көмек көрсетіп келемін. Бақытыма орай, жолдасым Айдар Чанчаров пен анамыз Баян Шынтемірова маған барлық жағынан қолдау көрсетеді.
Бастапқыда олар кеңсе үшін ғимаратты жалға алып, өз күштерімен төлеуге мәжбүр болды. Бірақ кейін бұл ҮЕҰ-ның нақты қызметін көрген аудан басшылығы оған аудандық Мәдениет үйінің екінші қабатынан арнайы кабинет бөліп берді. Ал өз кезегінде «АйРиз-Қамқор» осындай қолдауға әлеуметтік-қоғамдық жұмыстарын тиянақты орындау арқылы ризашылықтарын білдіруде. Бүгінде Риззамен бірге қоғамдық бірлестікте Жанар Төлепбергенова, Айтолқын Кемелханова, Бәтен Нұрайым және Нұргүл Жұмақанова сынды нәзік жандар жұмыс істейді. Олар бірге түрлі жобалар аясында мүмкіндігі шектеулі жандардың өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған гранттар ұтып алады. Нәтижесінде бүкіл облысқа, тіпті, оның ішіндегі ең шалғай ауылдарға да қызмет көрсетеді.
– Жұмыс барысында қолданыстағы заңнаманың жетілдірілмегендігіне байланысты біраз сұрақтар туындады, – дейді Ризза. – Айталық, саңырау және мылқау азаматтарға қызмет көрсететін сурдоаудармашыға жылына небәрі 60 сағат аударма немесе айына бес сағат аударма үшін ғана ақы төленеді. Бірақ бұл өте аз. «Аталған стандарттар қайдан келді? Ненің негізінде?» деген сұрақтар еріксіз туындайды. Тағы бір мәселе, шалғай ауылдарға қызмет көрсеткенде жол, тамақ, тікелей жолда кеткен уақыт есепке алынбай, тек аудару фактісі ғана төленетініне байланысты. Мысалы біздің Жамбыл ауданында 100-150 км қашықтықта орналасқан ауылдар бар. Сурдоаудармашы-лардың да, қызмет алатындардың да, өкінішке орай, қолдарында мұндай қаражат жоқ. Сондықтан бұл мәселені шешу қажет.
Қазіргі уақытта «АйРиз-Қамқор» қоғамдық бірлестігі «Оnai» платформасын әзірлеп жатыр. Егер бұл бастама қолдау табатын болса, құлақ мүкістігі бар жандар онлайн түрде аудармашының көмегіне жүгіне алады. Әзірленген жобалар мен өздігінен құрылған онлайн платформалардың көмегімен олар балалар мен ата-аналар арасында өзара түсіністікті табуға көмектеседі. Соның арқасында кейбіреулер жақсы сөйлейді және естиді, ал басқалары жақсы естиді.
– Судоаудармашыларды дайындау оңай емес, – деп мойындады Ризза. Белгілі болғандай, бұл мамандық бәріне бірдей жарамайды. Бұл тек ақпаратты ғана емес, сөйлеушінің эмоциясын да жеткізуге тура келетін қиын жұмыс. Сондықтан мидың екі жарты шары сурдоаудармашылар үшін параллель жұмыс істеуі керек. Тағы да айлық азғантай… Бірақ мен психолог ретінде жақсы білемін, біз біреуге жай ғана көмектессек, энергия алмасу болады, сондықтан жасаған жақсылығыңыз міндетті түрде өзіңізге оралады. Сіздің жалақыңыз аз болса да, жұбайыңыздың жалақысы көтерілуі мүмкін. Мысалы, балалар ауырмайды, олар жақсы оқу көрсеткіштерін көрсетеді. Жақсылық жақсылықпен оралады, ал барлық жақсылықтар үшін жүз есе сауап беріледі. Қолымнан келгенше, мен өзімді бағалайтын шағын командама қолдау көрсетуге тырысамын.
Ризза Бейімбетқызы Талдықорғанда туып-өскен. Тұрмысқа шыққан ол Жамбыл ауданына қарасты Самсы ауылына қоныс аударып, саңырау-мылқаулармен араласып, олардың құқықтары мен мүдделерін қорғап, мәселелеріне терең бойлай бастады. Белгілі болғандай, ең ауыр мәселе жұмыспен қамту мәселесі болды. Оны шешу үшін үкіметтік емес ұйым – «АйРиз-Қамқор» мүгедектер қоғамдық бірлестігін құрып, жанынан тігін өндірісін жолға қойды. Алайда оның одан әрі дамуына мемлекеттік сатып алуға қатысуға мүмкіндік беретін өнеркәсіптік сертификаттың жоқтығы кедергі келтіруде. Ол екі жылдан бері бұл мәселемен күресіп келеді, бірақ әлі нәтиже болмады.
«Біз 2018 жылы демеушілікпен сатып алынған үш тігін машинасымен тігін өндірісін бастадық», – деп түсіндіреді Ризза Бейімбетқызы. – Басты мақсат керең-мылқау әйелдерді жұмыспен қамту еді. 2020 жылы «Даму» желісі арқылы зауытты кеңейту үшін жылына алты пайызбен 20 миллион теңге жеңілдетілген несие алдық. Бұл бізге станоктардың санын 54-ке дейін арттыруға мүмкіндік берді. Сондай-ақ, ою-өрнектерді дайындауда таптырмайтын маталар үшін лазерлік кесетін станок бар. Бір пішу бөлмесі, бірнеше тігін цехы және шаруашылық бөлмелері бар жеке ғимаратымызды да сатып алдық. Айнұр менің оң қолым, шабытым болды. Мұнда ол бригадир әрі технолог. Бәрін екеуміз бірге бастадық. Бірте-бірте Ғазиза Жұмабай, Сымбат Құрымбай, Ботакөз Зәкір, Бәтима Берік секілді басқа да әйелдер тәрбиеленді. Олардың барлығы – есту қабілеті шектеулі жандар. Оның үстіне Ғазиза – сертификатталған дизайнер. Айнұрмен бірге макеттер мен ою-өрнектерді ойлап табады. Біз олардың идеяларын бірден қолдап, іс жүзінде жүзеге асырамыз. Сонымен қатар,мен бірнеше тігін курстарынан өттім. Дегенмен, бұл іс менің жүрегіме қонымды болмады. Ал, екінші жағынан, бұл өндірістің жұмыстарын ұйымдастырушы ретінде қолдауға тырысамын, жаңа тапсырыстар іздеймін, бізге индустриялық сертификат берілуі үшін қолдан келгеннің бәрін жасаудамын. Өйткені сонымен бірге жаңа мүмкіндіктер ашылады. Оның болмауы тендерлерге және мемлекеттік сатып алуларға қатысуға мүмкіндік бермегендіктен, «АйРиз-Қамқор» ЖШС тігін цехы қосалқы мердігер болып, басқа компанияларға тапсырыстарды орындауға көмектеседі. Тапсырыстар жоқ кезде мұнда олар қолдан жасалған әдемі камзолдар тігеді. Киімдерге қазақтың ою-өрнектерін желімдемей, мұқият, әдемілеп тігеді. Иә, олар өте жақсы жұмыс істейді. Егер ассортимент туралы айтатын болсақ, онда олар мұнда күртешелер, жеңсіз күртелер, пижамалар, халаттар, бірақ негізінен қосалқы мердігерлер ретінде жұмыс киімдерін тігеді.
«АйРиз-Қамқор» қоғамдық бірлестігі де қайырымдылықты ұмытпады. Коронавирустық пандемия кезінде мұнда бір рет қолданылатын медициналық маскалар тігіліп, мүмкіндігі шектеулі жандарға тегін таратылды. Сондай-ақ, БЦП-мен ауыратын 80 мүгедек балаға аяқтарына арналған оқшаулағыш қаптар тігіліп, үлкенірек балаларға арналған жылы жөргектер мен үлкен оқшауланған кеудешелер сыйға тартылды. Бұл ретте тігін өнеркәсібінен түскен қаржыға 130 көпбалалы отбасы мен жалғыз басты қариялар азық-түлік өнімдерін сатып алды.
– Мен үнемі қамқор-лығымдағы жандарға «Мен мүгедекпін! Мен мүгедекпін!» демеңіздер, ешкімнен көмек күтпеңіздер деп айтып отырамын, – дейді Ризза. – Құдайға шүкір, қазір олар мені түсініп, ақиқатпен келісе бастады. Өйткені оларды мен бір күні өздері тіккен киімдерді алып, БЦП және басқа да дертке шалдыққан мүгедек балаларды үйлеріне алып бардым. Олардың ойлары мұнан кейін мүлдем өзгерді. Көптеген құлақ-мүкістігі бар жандар өздерінің қолдары мен аяқтары бар екенін көре алатынын түсіне бастады, яғни, олар нақты істерге қабілетті, отбасын асырайды және басқа адамдарға жақсылық әкелетінін түсінді. Міне, біз дамып келеміз, қоғамымыздың мәселелерін шешуге өз үлесімізді қосамыз. Соның арқасында өзімізді еліміздің осы қортағы адамдарды өздерін толыққанды азаматтары ретінде сезінулеріне қолдау білдіріп келеміз.
Бұрым ОРЫНБАСАР.